چیستان انقلاب اسلامی!

چند سال پیش، در آستانه نوروز، سردبير نشريه اينترنتی “روزآنلاين” از من خواست چند سطری پيرامون نوروز و ايران بنويسم. در آن یادداشت درباره چیستان انقلاب اسلامی چنین نوشته بودم:

“تاريخ ايران‌شهر دو صد چند پرونده باز بر دوش خرکی لنگ نهاده است. چهره هزاره‌ها بر تصوير لحظه نقش می‌زند ‏هنوز. هيچ چيز در تاريخ اين کهن سرزمين سپری نشده است. حکايت ماست که بی‌کم و کاست، هم‌چنان باقی است. ‏شمعی پت پت کنان بر سر سفره هفت‌سين، و چشمان حيرت‌زده ماهی تنگ بلور از مشاهده تکرار سنت، سنت تکرار. و اين ‏انتظار کشنده که کسی بيايد، طرحی نو دراندازد و رشته تسبيح تکرار بگسلد. اين انتظار ديرپای بد فرجام!‏

در تاريخ ايران‌شهر، هيچ چيز جای هيچ چيز را نگرفته است. بين سنت و مدرنيته پيکاری درخور در نگرفته است. در ‏اين سرزمين، زايش نظمی نو، مرگ نظم کهن نبوده است. آن چه هست، آرايش آن چيزی است، که پيش از اين بوده ‏است.در زادگاه من، فاصله بين توليد مدرن و توليد سنتی چند صد سال نيست، گاه چند صد متر است. مرز بين فلسفه و ‏حکمتش يکسره ناپيداست. پزشک و حکيمش در همسايگی هم زندگی می‌کنند. و هم‌چنين عطار و داروخانه‌چی‌اش. ‏روشنفکر پسامدرنش فرزند قاری پير ده است. اديبش تاريخ‌دان است و مهندسش فيلسوف. و بيش از ده ميليون شاعر دارد. سرزمينی که شهروندانش همه کارشناس به ‏دنيا می‌آيند. و دست روی هر کس که بنهی‌، يا سياستمدار است يا چيزی از آنان کم نمی‌آورد…

مستورش مست است و مستش عارف. زهدش فرزند خوانده ريا. مربی‌اش شلاق به دست، مدرسه‌اش زندان. بوستانش از ‏جنس شعر، گلستانش از جسم شعر، سرزمين‌اش اما حجم سروده بيابان. عدالت‌خانه‌اش جولانگاه رندان. شهروندانش ‏مسافران کاروانی ره گم‌کرده، از گذشته کنده يا ناکنده، از فهم حال درمانده، مانده در کار جهان.”انقلاب اسلامی محصول و فرآورده چنين جامعه‌ای است.

چيستان انقلاب اسلامی بخشی از چيستان اين جامعه است. همان جامعه‌ای که هم وجود دولت امينی را ممکن می‌سازد و هم پديدار شدن پديده‌ای نامتعارف هم‌چون انقلاب اسلامی را و هم در فرجامين نگاه جنبشی را [جنبش سبز‌، اصلاح‌طلبی]، که رهبرانش پادزهر همان زهری هستند که خود در کالبد اين جامعه پرمعما روان ساختند.